Uzbekistan: Language and Culture

“Boburnoma”dagi omonim fitonimlarning qoʻllanilishi

Gulbahor Rasulova — 2025-07-24

“Boburnoma”da o‘z davrining ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, harbiy tizim, maishiy hayotga oid leksik birliklar jamlangan. Shu bilan birga, Afg‘oniston, Hindiston tabiati, iqlimi, o‘simlik va hayvonot dunyosi, leksikasi keng ma’noda o‘rin egallagan. Bobur o‘z asarida yilma-yil o‘zi yashagan va ko‘rgan hududlarinining tasvirida nabotot dunyosining ajralmas qismi hayvonot olami, uning o‘ziga xosligi, iqlim va regional betakror xususiyatlar va o‘simlik olamini ham bayon etadi. Tasvir jarayonida ba’zi fitonimlarning etimologiyasi va til xususiyatlari borasida ham o‘z fikr-mulohazalarini berib o‘tgan. Ushbu maqola “Boburnoma”da omonim tarzda qo‘llangan fitonimlar tahliliga bag‘ishlangan bo‘lib, omonimiya hodisasi va asardagi omonimlik hosil qilgan o‘simlik nomlari yuzasidan fikr yuritiladi. Sanjid, sunbul, tut, olma kabi fitonimlar tahlilga tortiladi va misollar asosida dalillanadi.

Оgahiy tarjimasidagi “Gulistоn” qo‘lyozmalarining matniy tadqiqi

Alishеr Ubaydullayev — 2025-07-21

Maqоlada mumtoz adabiyot namunalarini asliyat asosida o‘rganish, talabalarni qo‘lyozma manbalardan xabardor qilish, ularni mutaxassis sifatida tayyorlash, mumtoz manbalarni qo‘lyozma nusxalar asosida nashr etish, mukammal ilmiy izohlar matnini tayyorlash, manbashunoslik va matnshunoslik yo‘nalishida yangi ilmiy-nazariy tadqiqotlar olib borish bugungi kunda dolzarb masalalardan biri ekanligi, Оgahiy tarjimasidagi “Gulistоn” asarida qo‘llangan so‘zlarning izоhlanishi tadqiq etilgan. “Gulistоn” qo‘lyozmalarining matniy tadqiqi, asarning Оgahiy tarjimasi, bu lug‘atlar tarjimasida duch kеlgan lingvistik va tarjimоnlik muammоlari hamda so‘zlarning izоhlanishi tadqiq etilgan.

Lingvomadaniy birliklarning ranglar misolida badiiy matnda ifodalanishi

Shaxloxon Tursinbayeva — 2025-07-24

Madaniyat ‒ ma’lum bir jamiyat, xalqning an’analari, urf-odatlari, ishonch-e’tiqodi, fan va san’at dunyosini qamrab olgan va shu jamiyat orqali nasldan naslga o‘tuvchi madaniy boyliklardir. Geografik joylashuv, so‘zlashuv tili va hayotiy turmush tarzi kabi omillar xalqlarning o‘ziga xos madaniyatining kelib chiqishiga sabab bo‘ladi hamda buning natijasi o‘laroq, bir-biridan farqli madaniyatlarning shakllanishiga ham turtki bo‘ladi. Ushbu maqola lingvomadaniy birliklarning ranglar misolida badiiy matnda ifodalanishi tadqiqiga qaratilgandir. Darhaqiqat, ranglar nafaqat belgi, balki tarixdan ma’lumki, turli geografik hudud va madaniyatlarda o‘ziga xos fikr ifoda vositasi hamdir.

Qadimgi turkiy qo‘lyozmalardagi reptiliyalarning qiyosiy tahlili

A’zamxon Sobitov — 2025-07-21

Mazkur maqolada XI asr O‘rta Osiyoda mavjud bo‘lgan turkiy qabilalar va ularning til xususiyatlarini o‘rganishda va hozirgi ayrim turkiy xalqlarning shakllanishi va taraqqiyotini belgilashda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan Maxmud Qoshg‘ariyning “Devonu lug‘otitturk” qo‘lyozmasi, XIV asr boshlarida lotincha-forscha-qumancha va qumancha-nemischa, qumancha-lotincha so‘zlarni o‘zida mujassam etgan lug‘at hamda xristian monaxlari tomonidan quman tiliga tarjima qilingan diniy madhiya va duolar, eng qadimgi turkiy topishmoqlardan tarkib topgan qo‘lyozma sifatida yuzaga kelgan “Kodeks kumanikus” yodgorligi hamda XIV asrga tegishli yana bir qimmatli manba “Tarjumon turkiy va ajamiy va mo‘g‘uliy” (qisqartirilgani “Tarjumon”) qo‘lyozmasi tarkibida kelgan sudralib yuruvchilar, xordalilar, torog‘izlilar, chuqurchaboshlilar, so‘qirilonlar turkumiga kiruvchi reptiliya nomlarining qiyosiy tahlili to‘g‘risida so‘z yuritiladi. Mazkur zoonimlar yakka so‘z holatida kelgan bo‘lib, batafsil izohlar va ta’riflar bilan boyitilgan. Qo‘lyozmalarda kelgan XI-XIV asr qadimgi turkiy reptiliya nomlarini bugungi kundagi o‘zbek tili nutq jarayonlarida ishlatib kelinayotgan shakli bilan qiyoslashda “O‘zbek tili izohli lug‘ati”, “O‘zbek tili etimologik lug‘ati”dan keng foydalanilgan.

Topishmoqlarning lingvistik aspektda o‘rganilishi

Maftuna Turg‘unova — 2025-07-24

Topishmoqlar kichik janr sifatida adabiyotshunoslar tomonidan mukammal tadqiq qilingan. Shuningdek bu janr mikromatn sifatida ham tilshunoslar tomonidan tahlil qilingan, lingvistik aspektda o‘rganilgan. Mazkur maqolada folklor janri sanalgan topishmoqlarning dunyo tilshunosligidagi, shuningdek, o‘zbek tilshunosligidagi tadqiqi atroflicha yoritiladi, amalga oshirilgan ishlarga munosabat bildirilib, xulosalar bayon qilinadi. Ayniqsa, maqolada N.Yakubovaning dissertatsiyasidagi fikrlarga alohida urg‘u berib o‘tiladi. Olimaning topishmoqlarning o‘rganilishi to‘g‘risidagi fikrlari ahamiyatli deb topilib, yutuq va kamchiliklari haqida, topishmoqlarni lingvistik aspektda tadqiq qilishda amalga oshirgan ishlariga batafsil to‘xtab o‘tiladi. Bundan tashqari, topishmoqlarning sistem-struktur yo‘nalishdagi tadqiqi tahlil qilingan hamda topishmoqlarni shakllantirishda metaforaning o‘rni borasida ham fikrlar bayon etilgan. Tadqiqotchilar shu bilan bir qatorda, topishmoqlarning sintaktik, leksik, morfologik tomonlariga ham to‘xtalib o‘tishgan. Maqolada topishmoqlarning o‘zbek tilshunoslari tomonidan o‘rganilishi xronologik tartibda berilgan.

Frazeologik birliklarning ontologik asoslari va bilish jarayonidagi maqomi

Arofat Rixsiyeva — 2025-07-21

Mazkur maqolada frazeologik birliklarning til tizimidagi ontologik asoslari va bilish jarayonidagi maqomi nazariy jihatdan tahlil etilgan. Frazeologik birliklarning shakl va mazmun o‘rtasidagi integratsiyasi, ularning kollektiv tafakkur va madaniy xotirada qanday barqaror semantik birliklar sifatida mavjudligi ochib berilgan. Shuningdek, frazeologizmlarning bilimni modellashtirish, madaniy va aksiologik qadriyatlarni kodlashdagi epistemologik funksiyalari konseptual metafora nazariyasi asosida yoritilgan. Tadqiqotda F. de Sossyur, V. fon Humboldt, Y.D.Apresyan, A.V.Kunin kabi olimlarning nazariy qarashlariga tayangan holda frazeologik birliklarning til va tafakkur o‘rtasidagi vositachilik roli ko‘rsatib berilgan. Natijalar frazeologizmlarning zamonaviy tilshunoslikdagi mavqeini chuqur anglash hamda til va tafakkur munosabatlarini tadqiq etishda nazariy asos yaratishga xizmat qiladi.

Somatik iboralarning 14 yoshdagi bolalar tomonidan o‘zlashtirlishi

Dildora Adizova — 2025-07-24

Somatik iboralar – bu inson tanasining turli qismlari (bosh, ko‘z, qo‘l, yurak, tizzalar va h.k.) ishtirokida shakllangan, ko‘pincha majoziy ma’no anglatadigan frazeologik birliklardir. Bu iboralar tilning obrazlilik, emotsional boylik va madaniy xotirani uzatish vositasi sifatida xizmat qiladi. Somatik iboralar til o‘rganuvchilar, ayniqsa 14 yoshdagi bolalar tomonidan qanday o‘zlashtirilishi muhimdir. Ushbu yosh guruhi – psixologik va kognitiv rivojlanish bosqichida bo‘lib, ularning til sezgirligi, abstrakt fikrlash qobiliyati va madaniy kontekstni anglash darajasi hali to‘liq shakllanmagan bo‘ladi. Shu sababli, somatik iboralarni o‘zlashtirishda ular so‘zma-so‘z ma’noni majoziydan ajrata olmaslik, iboralarning semantik chuqurligini tushunmaslik, yoki noto‘g‘ri ishlatish kabi muammolarga duch kelishlari mumkin. Ushbu maqolada 14 yoshli bolalarning somatik iboralarni qanday qabul qilishlari, ularga qanday yondashuvlar orqali bu iboralarni samarali o‘rgatish mumkinligi, va psixolingvistik hamda metodik yondashuvlar yordamida ularning o‘zlashtirish jarayonini qanday yengillashtirish mumkinligi tahlil qilinadi.

Radioreklama matnlarida leksik birliklar orqali presuppozitsiyaning ifodalanishi

Hamro Murotov — 2025-07-24

Ushbu maqolada radioreklama matnlarida leksik presuppozitsiyaning ifodalanishi xususiyatlari yoritilgan. Shuningdek, unda presuppozitsiyaning semantik va pragmatik jihatlari hamda axborotni qabul qilishdagi ahamiyati ochib berilgan. Leksik birliklar orqali yashirin axborotning ifodalanishi radioreklama materiallari misolida tahlil qilingan. Reklama matnlaridagi presuppozitsiyalarning adresatga ta’siri ochib berilgan.

Badiiy matnda yumor hosil qiluvchi vositalarning o‘rni

Nigina Sadinova — 2025-07-21

Badiiy matnda asar mazmuni bilan bir qatorda muallifning individual uslubi, voqelik faktlariga munosabat bildirishi, uni jamiyat tomonidan belgilab qo‘yilgan ma’naviy-axloqiy mezonlar asosida baholashi ham o‘z aksini topadi. Ana shunday vositalardan biri hajviy matnlar hisoblanadi. Ushbu maqolada badiiy matnda yumor hosil qiluvchi vositalar: kinoya va paronomaziyaning lingvopragmatik xususiyatlari ochilgan. Personajlarning hajv, kinoya bildiruvchi til birliklarini qo‘llash mahorati ularning ma’naviy olami, ruhiyati tasvirida muhim o‘rin egallagan.

O‘zbek va turk tillaridagi fitonimlar tahlili

Madina Akramjonova — 2025-07-24

Fitonimlar bir necha yillar davomida tilshunoslarning tadqiqot obyektiga aylangan va ta’kidlash joizki, tadqiqotlar bir vaqtning o‘zida bir til va bir nechta tillar materiallari bo‘yicha qiyosiy hamda chog‘ishtiruv jihatdan olib borilgan. Maqolada tilshunoslikning alohida bir bo‘limi sanalgan onomastikaga, shuningdek, fitonimiyaga oid ishlar tavsiflangan, shu bilan birga fitonimik birliklar o‘zbek va turk tillari misolida qiyoslangan va o‘simlik nomlariga atab qo‘yilgan nomlar izohlangan.

Buyuk Britaniyadagi dam olish maskanlari nomlari va ularning leksik-semantik xususiyati (ingliz va o‘zbek tillari misolida)

Nargizaxon Boltaboyeva — 2025-07-24

Maqolada Buyuk Britaniya hududidagi dam olish maskanlarining asosiy turlari (tog‘li hududlar, suv havzalari, o‘rmonzorlar, sanatoriyalar, tematik parklar va qishloq turizmi maskanlari) va ularning inglizcha hamda o‘zbekcha nomlarining leksik-semantik xususiyatlari tahlil qilinadi. Tadqiqotda ushbu nomlarning tarkibiy (komponent) tahlili, semantik maydonlarga ajratilishi, denotativ va konnotativ ma’nolari hamda tarjima strategiyalari ko‘rib chiqilgan. Har bir toifaga oid real misollar keltirilib, ular ingliz va o‘zbek tillarida semantik jihatdan tahlil qilingan. Asosiy e’tibor nomlarning lug‘aviy ma’nosi, tarixiy-madaniy konnotatsiyasi va tarjimada uchraydigan qiyinchiliklarga qaratilgan. Munozarada dam olish maskanlari nomlarining sinonimiya va antonimiya, metaforik va metonimik ishlatilishi, funksional semantikasi kabi jihatlar baholanib, tarjima jarayonidagi muammolar va tendensiyalar muhokama qilinadi.

“Nasoyim ul-muhabbat” asaridagi turkiy so‘zlar

Mushtariy Xolmuradova — 2025-07-21

Maqolada Abdurrahmon Jomiyning “Nafahot ul-uns min hazarot il-quds” tazkirasining tarjimasi bo‘lgan Alisher Navoiyning “Nasoyim ul-muhabbat min shamoyil ul-futuvvat” asarida keltirilgan turkiy so‘zlar, ularning leksik-semantik xususiyatlariga e’tibor berilgan. Asar tasavvufiy mazmunga ega bo‘lishiga qaramay, unda qadimgi turkiy tilga xos ko‘plab so‘z va iboralarning uchrashi Navoiyning ona tili imkoniyatlaridan samarali foydalanganini ko‘rsatadi.

Tovush fe’llarining leksik-semantik va grammatik xususiyatlari

Durdona Alijonova — 2025-07-24

Maqolada tovush tushunchasi diaxron va sinxron usulda batafsil izohlanib, o‘zbek tilida tovush fe’llarining lingvistik xususiyatlari: semantikasi, yasalishi va grammatik xususiyatlari yoritildi. Tovush fe’llari terminida tovush so‘zi aynan keng va tor ma’nolarda qo‘llanadi. Inson, hayvon, jonzot, qushlar va borliqdagi turli narsabuyumlarning tovush bilan bog‘liq harakatini ifodalovchi mustaqil so‘zlar tovush fe’llaridir. Tovush fe’llari tarixiy-etimologik jihatdan boshqa fe’llar kabi tilning o‘z qatlamiga, xususan, turkiy va o‘zbekcha so‘zlar qatlamiga mansubdir.

O‘zbek va turk tillaridagi somatizmlar sinonimiyasi

Feruza Rahmatova — 2025-07-21

Ushbu maqola o‘zbek va turk tillaridagi somatik sinonimlarning leksik-semantik xususiyatlarini qiyosiy tahlil qilishga bag‘ishlangan. Tana a’zolariga oid so‘zlar har ikki tilda qadimdan uchrab, keng semantik tarmoqqa ega bo‘lgan. Maqolada ushbu birliklarning sinonimik variantlari fonetik, semantik va tarixiy mezonlar asosida o‘rganiladi. Qadimgi turkiy til yodgorliklari, zamonaviy lug‘atlar va korpus materiallari asosida somatik sinonimlarning shakllanishi, vazifalari va uslubiy tafovutlari o‘rganiladi. Shuningdek, turk tilidagi sinonim birliklar bilan o‘zbek tilidagi mos birliklar o‘rtasida mavjud o‘xshashlik va farqlar aniqlanadi. Tahlil davomida o‘zbek va turk tillaridagi somatik sinonimlar o‘rtasidagi ma’no jihatidan bogʻliqlik va ularning leksik tizimdagi o‘rni hamda tarixiy ildizlarini aniqlashga harakat qilindi. Ushbu natijalar turkiy tillar leksikasining rivojlanish jarayonini chuqurroq o‘rganishga hissa qo‘shadi.

Ichki nutq – “Boburnoma” matnining o‘ziga xosligini ta’minlovchi omil

Zulxumor Xolmanova — 2025-07-21

“Boburnoma” turli fan sohalariga oid ma’lumotlar jamlangan qomusiy manba sifatida ham qiymatlidir. Asarda tilshunoslik, adabiyotshunoslik, tarix, madaniyatshunoslik, etnografiya, geografiya, tibbiyot, seysmologiya, biologiya kabi sohalarga oid jarayonlar tavsifi, tushunchalar izohi keltirilgan. Xususan, tilshunoslikning zamonaviy yo‘nalishlari hisoblangan sotsiolingvistika, etnolingvistika, lingvokulturologiya, psixolingvistikaga oid qaydlar mavjud. Psixolingvistikaning nazariy masalalaridan biri bo‘lgan nutqning buzilish jarayoni, tildan qolish holati tasvirlangan.

Mualliflik korpusi asosida diskursiv birliklarning funksional-stilistik xususiyatlari (Nusratullo Jumaxo‘ja maqolalari misolida)

Shohista Akramova — 2025-07-24

Mazkur maqolada filologiya fanlari doktori Nusratullo Jumaxo‘janing publitsistik maqolalari asosida diskursiv birliklarning funksional-stilistik xususiyatlari tahlil etiladi. Tadqiqot obyekti sifatida taniqli publitsist va yozuvchi Nusratullo Jumaxo‘janing maqolalari tanlab olingan bo‘lib, matnlardagi izchillik, mantiqiy bog‘lanish va stilistik ifodaning shakllanishida diskurs birliklarning roli aniqlashtirilgan. Korpus lingvistikasi asosida qurilgan mualliflik korpusi orqali birliklarning chastotasi aniqlanib, Sketch Engine dasturi yordamida ularning matndagi joylashuvi, kontekstdagi vazifasi va nutqdagi kommunikativ yuklamasi o‘rganilgan. Tadqiqotda “avvalo”, “demak”, “xullas”, “xususan”, “ammo”, “balki”, “jumladan” kabi faol diskurs birliklar alohida tahlilga tortilib, ularning funksional-stilistik imkoniyatlari aniqlangan. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, Jumaxo‘ja ijodida diskurs birliklar nafaqat matn strukturasi, balki stilistik samaradorlikni ta’minlashda ham muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. Tadqiqot korpus asosida diskurs birliklarni o‘rganishning amaliy va nazariy ahamiyatini tasdiqlaydi.

Bilingval ongning ustunligi

Saodat Israilova — 2025-07-21

Maqolada bilingvizm miyaning kognitiv funksiyalarini yaxshilashga yordam berishi, diqqatni bir vazifadan boshqasiga osonroq o‘tkazish, muammolarni samaraliroq hal qilish va xotirani kuchaytirish, bilingvizmning keksalikda miya faoliyatining susayishini sekinlashtirishi mumkinligi, hamda bilingvizmning madaniy afzalliklari, boshqa madanyatlar bilan osonroq muloqot qilish va dunyoqarashning kengayishi, shuningdek, shaxsning intellektual rivojlanishining turli jihatlariga, ta’siri bo‘yicha xorijiy tadqiqotlar asosida umumiy fikrlar berilgan. Tilshunoslikda til hodisalarini boshqa ijtimoiy hodisalar bilan bog‘liq holda yorituvchi lingvistik tadqiqotlar XX asr boshlarida Fransiya, Rossiya, Chexiya, AQSH kabi mamlakatlarda vujudga kela boshladi. Tilni ijtimoiy institutlar va jamiyat evolyutsiyasi bilan birga o‘rganish, til va jamiyat, lingvistik vaziyat, ijtimoiy va kommunikativ tizim, kommunikativkompetensiya, lingvistik kod, kodni o‘zgartirish, ikkitillilik, ko‘ptillilik, til siyosati, adabiy til, milliy tillar, til taraqqiyoti modellari masalalari olimlarning diqqat markazida bo‘ldi.

Jestlarning evolyutsiyasi va integratsiyasi

Sadoqat Ergasheva — 2025-07-24

Ushbu maqolada jestlarning kelib chiqishi, ularning biologik, psixologik, tilshunoslik va madaniy asoslari tizimli ravishda o‘rganiladi. Dastlabki muloqot shakli sifatida jestlar insoniyat taraqqiyotining ilk bosqichlarida hal qiluvchi rol o‘ynagan. Bugungi kunda esa jestlar nafaqat muloqot vositasi, balki ijtimoiy, madaniy va kognitiv tushunchalarning ifodachisi sifatida qaralmoqda. Ushbu maqolada jestlarning evolyutsion manbalari, neyropsixologik asoslari, til bilan bog‘liqligi, madaniyatlararo tafovutlari va raqamli kommunikatsiya vositalarida qanday o‘zgarishga uchrayotgani, globalizatsiya davrida jestlarning universallashuvi va milliy xususiyatlari o‘rtasidagi bog‘liqlik ham ilmiy asosda tahlil qilinadi. Shuningdek, jestlarning xalqaro diplomatiya, ta’lim, tibbiyot va boshqa ijtimoiy sohalardagi amaliy ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Mazkur maqola jestlarning ko‘p qirrali tabiatini chuqurroq anglashga xizmat qiladi.

Методика анализа парентетических конструкций русского, узбекского и азербайджанского языков

Kuldasta Kummetova — 2025-07-21

В статье рассматривается методика анализа парентетических конструкций в русском, узбекском и азербайджанском языках. Представлены теоретические основы парентетических конструкций, а также его специфические особенности в каждом из исследуемых языков. Приведены примеры парентетических конструкций на каждом языке, что позволяет выявить как общие черты, так и уникальные аспекты их использования. Работа направлена на углубление понимания синтаксической структуры и слитистических и культурных особенностей общения носителей различных языков, что делает её значимой для исследований в области сравнительной лингвистики и синтаксиса.

O‘zbek va turk maqollarida oilaviy munosabatlarning ifodalanishi

Oltinoy Tillayeva — 2025-07-24

Ushbu maqolada maqol va uning o‘ziga xos xususiyatlari, O‘zbek va Turk millatlarining o‘xshash qadryatlari hamda an’analari va ikki millat vakilining maqolga bo‘lgan qarashlari haqidagi fikr mulohazalar ilgari surilgan. Shuningdek, maqollarda eng dolzarb mavzulardan oila va er-xotin munosabatlarining kelishi, qo‘llanilishi hamda turli namunalar asosida ikki xalq maqollari tahlil qilinadi. Tahlil davomida lingvistik, metaforik hamda konnotativ tahlil usullaridan foydalanilgan. Ikki xalqning o‘xshash misollari ham berib o‘tilgan.

Nemis tilidagi sonli frazeologik birliklar tarkibida inson fazilatlarini baholash xususiyatlari

Gulnoza Azamatova — 2025-07-24

Ushbu maqolada nemis tilidagi son qatnashgan frazeologik birliklar orqali inson fazilatlarini baholash masalasi tahlil qilingan. Frazeologik birliklarda son komponentlari insonning intellektual, axloqiy, xarakter, fiziologik va parapsixologik xususiyatlarini ifodalovchi semantik guruhlarga ajratilgan. Tadqiqot davomida aniqlanishicha, bu turdagi frazeologizmlar ko‘pincha baholovchi vazifani bajaradi va sonlar faqat miqdoriy emas, balki ramziy va kinoyaviy ma’no kasb etadi. Aksariyat sonli frazeologik birliklar salbiy emotsional baholashni ifodalaydi. Masalan, insonning aqliy darajasi yoki ijtimoiy xatti-harakatlari son orqali kamsituvchi yoki kinoyaviy tarzda ifodalanadi. Bu holat, o‘z navbatida, sonlarning til va madaniyatdagi aksial (qadriy) funksiyasini ko‘rsatadi. Maqolada frazeologik birliklarning aksiologik xususiyatlari ochib berilib, ular tilning baholovchanlik xususiyatini namoyon etuvchi muhim lingvistik vosita sifatida talqin etiladi. Tadqiqot natijalari baholovchi frazeologizmlarning semantik strukturasini va madaniy-ma’naviy konnotatsiyalarini tahlil qilish imkonini beradi.

Lug‘at maqolada bosh so‘z va izoh matn hududi

Bobir Sulaymonov — 2025-07-21

Lug‘atchilik tarixidan ma’lumki, qadimiy lug‘atlar o‘quv maqsadida tuzilib, darslik vazifasini o‘tagan va, tabiiyki, faqat so‘zlik emas, unga doir lingvodidaktik materiallarni ham taqdim etgan. Mazkur ibtidoiy maktab qo‘llanmalari – gloss, glossariy, azbukovnik, vokabulyariylar faqat ro‘yxatlar emas, qisqa izohlarga, ya’ni lug‘at maqolaga ega bo‘lgan. Lug‘atlarning barcha turi ham til birliklarining qaysidir jihatini yoritishni maqsad qiladi, ammo til leksik tizimini to‘la aks ettirishda izoh tipidagi lug‘atlar alohida o‘rin tutadi. Leksikografiyada lug‘at mikroqurilmasida chap qism va o‘ng qism farqlanadi. Chap qism – lug‘at birligi (bosh so‘z, vokabula), o‘ng qism – semantizatsiya, izohli matndan tashkil topadi. Aytib o‘tish kerakki, barcha lug‘atlarda ham lug‘at korpusida bu ikki qism bo‘lavermaydi. Mazkur tadqiqotda lug‘at maqoladagi bosh so‘z va uning izoh manti xussuisda fikr yuritiladi.

Madaniyatlararo kognitiv modellar: o‘zbek va ingliz tillarida emotsiyalar ifodasi

Nilufar Bultakova — 2025-07-24

Maqolada o‘zbek va ingliz tillaridagi emotsional konseptlarning kognitiv va madaniy jihatlari tahlil qilinadi. Kross-madaniy kognitiv modellar asosida “uyat”, “ko‘ngil”, “g‘urur” kabi o‘zbekcha tushunchalarning ingliz tilidagi tarjimasi, madaniy tafovutlar va semantik yo‘qotishlar yoritiladi. Tarjimadagi interpretatsiya va kontekstga moslik masalalari ham alohida ko‘rib chiqiladi.